محتسب و مست - مولانا

عصر مولانا، برهه‌ای از تاریخ سرزمین ماست.

حکومت فرمانروایان بیگانه، جنگ و جدال‌های بی‌مورد و مکرر حکومت‌ها و نیز تاخت و تاز اقوام بی‌فرهنگی چون اغوزان و مغولان باعث بروز تباهی‌ها و بی‌سامانی‌های فرهنگی و فساد عقیده و دلمردگی در میان اقشار مردم شده بود.

شهرهای بزرگ ایران که بیشتر آن‌ها سابقۀ چند صد سال تمدن داشتند، مانند بخارا و سمرقند و بلخ و غزنین و هرات و مرو و طوس و ری و قزوین و دامغان و قم و زنجان و همدان و نیشابور و اصفهان، با خاک یکسان شدند و در پاره‌ای از شهرها مانند نیشابور زنان و کودکان بسیاری کشته شدند.

این حوادث ناگوار، رمق از مردم ایران گرفت. به همین جهت ادبیات ایران تا مدت‌ها در حال ضعف و انقراض بود.

مولانا در اشعار خود بسیار به موضوعات اخلاقی و اجتماعی پرداخته است.