خط و الفبا

مهرداد ایران‌مهر

خط و الفبا دو مقولهء همجنس، اما متفاوت هستند. خط و نگارش جزو ابداعات انسان برای انتقال مفاهیم بوده است.

 

خط به دو بخش کلی اندیشه‌نگار و آوانگار (الفبا) بخش می‌گردد. دقیقا نکته همینجاست، یعنی خط از چند ده هزار سال پیش برای انتقال مفاهیم پدید آمده بوده است.

اما زمان زیادی نیاز بود تا این تصاویر و اشکال به شکلی درآیند که یک نویسه نشانگر یک آوا (صدای گفتار) و یا چند آوا (حروف الفبا) باشد.

بنابراین باید دانست، آوانگار (الفبا) با واژه‌نگار (خط/اندیشه‌نگار) که نشانگر یک واژه یا تکواژ است، ناهمسان می‌باشد.

جهاندار طهمورث بافرین

بیامد کمربستهٔ جنگ و کین

یکایک بیاراست با دیو جنگ

نبد جنگشان را فراوان درنگ

از ایشان دو بهره به افسون ببست

دگرشان به گرز گران کرد پست

کشیدندشان خسته و بسته خوار

به جان خواستند آن زمان زینهار

که ما را مکش تا یکی نو هنر

بیاموزی از ما که‌ت آید به بر

کی نامور دادشان زینهار

بدان تا نهانی کنند آشکار

چو آزاد گشتند از بند او

بجستند ناچار پیوند او

نبشتن به خسرو بیاموختند

دلش را به دانش برافروختند

نبشتن یکی نه، که نزدیک سی

چه رومی، چه تازی و چه پارسی

چه سغدی، چه چینی و چه پهلوی

ز هر گونه‌ای کان همی بشنوی

-همایون‌فرخ، رکن‌الدین، سهم ایرانیان در پیدایش و آفرینش خط در جهان، نشر اساطیر، ۱۳۹۳

-فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، گردآوری جلال خالقی مطلق (۸ جلد)، ناشر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷

-Phonogram (linguistics), 2015

به صفحه تلگرام ما بپیوندید، تاربرگ تاریخ میانه:

http://t.me/midhistor