نوشتار ایرانی
فرهنگ و تاریخ اجتماعی ایرانیان
نوشتار ایرانی
فرهنگ و تاریخ اجتماعی ایرانیانخطهای ایرانی
مهرداد ایران‌مهر
باشندگان کهن فلات ایران، نخستین آفرینندگان خط‌های جوامع بشری بوده‌اند.
از استورهء تهمورث که خط تصویرنگار را از دیوان آموخت، تا نخستین خط‌های آوانگار که نشانه‌های آن تاکنون در جیرفت و شهرسوخته یافت شده است.
با رنگ باختن دوگانه ساختگی سامی-آریایی، رفته‌رفته وجود خطوطی خیالی موسوم به سامی و آرامی و نیز داستان وهم‌آلود وام‌گیری خط‌های سامی از سوی مردمان فلات از اذهان زدوده خواهد شد.
خط هیروگلیف مصری نیز متاخرتر بوده و توسط کوچندگان نخستین دوران مس پدید آمد. همچنین نخستین خط آوانگار در مصر توسط آموها با مبدا فلات ایران که میانرودان را درنوردیده بودند و با برانداختن دودمان ششم مصر، به کرانه‌های نیل راه یافت.
خط به طور طبیعی و طی زمان فراگشت یافته و مسیر تکوین را طی می‌کند، نه اینکه ابداع شود. بنابراین دستور ابداع خط میخی پارسی باستان از سوی داریوش نیز صرفا لطیفه‌ای سرگرم‌کننده است.
خط میخی برای درج در کتیبه و خط کتابی برای درج بر روی کاغذ و چرم به کار می‌رفت، که داریوش نیز در ستون چهارم کتیبه بیستون بدان اشاره کرده و آن را "ایری‌یَ" نامیده است.
بالا: خط میخی/ کتیبه‌ای
۱/ خط نگاره‌ای «هیراتیک»/ مادر خط میخی - ایرانی/ بیش از هفت هزارۀ پیش/ روی تندیس یک پا.
۲/ خط نشانه‌ای «ادئوگرام»/ مادر خط میخی نگاره‌ای/ روی یک مهر استوانه‌ای.
۳/ خط نگاره‌ای میخی «کونیفرم»/ ۴۰۰۰ سال پیش/ روی یک مهر استوانه‌ای عقیق.
۴/ نمونۀ خط میخی مادر ایرانی/ ۳۰۰۰ سال پیش/ روی مهر استوانۀ عقیق.
۵/ خط پارسی باستان - هخامنشی (میخی)/ روی مهر استوانه‌ای.
۶/ خط میخی پارسی/ روی مهر استوانه‌ای عقیق سفید/ با نگارۀ داریوش بزرگ.
پایین: خط دبیره/ کتابی
۱/ خط ایرانی کهن (کتابی)/ روی مهرۀ استوانه‌ای عقیق.
۲/ خط ایرانی کتابی هخامنشی/ روی نگین یاقوت/ نگارۀ داریوش بزرگ.
۳/ خط خروشتهی (گونه‌ای از خط پهلوی اشکانی)/ روی لوح عقیق سرخ و سفید.
۴/ خط اشکانی پارتی/ روی نگین عقیق/ نگارۀ شاه اشکانی.
۵/ خط میانۀ اشکانی/ روی نگین عقیق/ نگارۀ شاه اشکانی.
۶/ خط (گشتک دبیره) ساسانی/ روی نگین عقیق/ نگارۀ شاه ساسانی.
-رکن‌الدین همایون‌فرخ
به صفحه تلگرام ما بپیوندید، تاربرگ تاریخ میانه:
