نوشتار ایرانی
فرهنگ و تاریخ اجتماعی ایرانیان
نوشتار ایرانی
فرهنگ و تاریخ اجتماعی ایرانیانسالروز تاسیس فرهنگستان
گردآوری: مهرداد ایران‌مهر
فرهنگستان زبان و ادب فارسی به فرمان رضاشاه و در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴ برای اصلاح خط و زبان فارسی، به ریاست محمدعلی فروغی تاسیس شد و تا سال ۱۳۳۳ فعالیت کرد. این فرهنگستان به فرهنگستان اول معروف است.
اعضای پیوسته فرهنگستان عبارت بودند از:
ملک‌الشعرای بهار، علی‌اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، سعید نفیسی، سیدنصرالله تقوی، صادق رضازاده شفق، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌اصغر حکمت، عبدالعظیم قریب، حسین گل‌گلاب، رشید یاسمی، غلامحسین رهنما، ادیب‌السلطنه سمیعی، عیسی صدیق، کاظم عصار، فاطمی، قاسم غنی، ابراهیم پورداود، عباس اقبال آشتیانی، محمد حجازی، محمد قزوینی، محمد تدین، مسعود کیهان، جلال همایی، غلامعلی رعدی آذرخشی، احمد بهمنیار، حسنعلی مستشار، سرهنگ مقتدر، مصطفی عدل، علی‌اکبر سیاسی و محمود حسابی.
اعضای وابسته فرهنگستان نیز عبارت بودند از:
محمدعلی جمال‌زاده، فخر ادهم، کریستن‌سن (دانمارک)، هانری ماسه (فرانسه)، یان ریپکا (چکسلواکی)، منصور بیک فهمی، آرتور پوپ (آمریکا)، محمد اقبال (پاکستان)، ربتس وپولووسکی (روسیه)، ر.ا.نیکلسون (انگلستان)، علی بیک الجارم، محمد رفعت پاشا، هادی حسن محمد و حسنین هیکل (مصر).
فرهنگستان اول، با ساختن واژه‌های ترکیبی برای نامگذاری وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اداری و مقداری نیز گزاره‌های علمی و فنی بر اساس دستگاه وندی زبان فارسی، این بخش را که قرن‌ها در حوزه نثر فارسی فراموش شده بود، دوباره به کار انداخت.
جایگزینی واژه‌هایی مانند بهداری (صحیه)، دادگستری (عدلیه)، شهربانی (نظمیه)، زیست‌شناسی (علم الحیات) و فشارسنج (میزان الضغطه) نمونه‌هایی است که امروزه به راحتی می‌توان نقش آن دوره را در دگرگونی فضای زبانی درک کرد. زیرا پیش از آن، رسم و عادت بود که اینگونه نام‌ها با ساختار واژگان عربی جعل شوند. (داریوش آشوری)
همچنین از فرهنگستان دوم به بعد نیز واژگان مفید دیگری در برابر واژگان بیگانه پیشنهاد داده شد و ثبت گردید.
دماسنج (میزان الحراره)، نوشت‌افزار (لوازم التحریر)، دانشگاه (یونیورسیته)، دانشکده (فوکولیته، کالج)، پرونده (دوسیه)، آموزشگاه (آکادمی)، درمانگاه (کلینیک)، ماهواره (قمر مصنوعی)، پیامک (اس.ام.اس)...
در این میان و برای نمونه، کارهای کسانی چون پروفسور محسن هشترودی و دکتر محمود حسابی و سایرین در واژه‌گزینی در حوزه علوم، مثال بسیار خوبی است. مثلا امروزه بیشتر واژگان کتب فیزیک را فارسی می‌بینیم. مانند گشتاور، بُردار و... (فرهنگ واژگان انگلیسی به فارسی حسابی/ مقدمه، دانشگاه امیرکبیر، واحد تفرش)
اما عجیب است که روشنفکرانی چون صادق هدایت بسیار بر بقای واژگانی چون یونیورسیته و فوکولیته فرانسوی کوشیدند و واژگان دانشگاه و دانشکده را مدت‌ها به سخره گرفتند.
چندی پیش حداد عادل گفت "عربی خطری برای فارسی نیست" و حملات زیادی به او شد. اما وی به گونه‌ای درست گفته بود. زیرا منشیان قرن هفتم دقیقا مثل روشنفکران امروز در حال ستایش بودند، آن‌ها عرب و این‌ها غرب را.
پس اصلِ خطر زبان عربی، در قرن هفتم بود که گذشت. اما اگر الان جلوی ورود واژگان انگلیسی را نگیریم، همان بلای قرن هفتم دوباره تکرار می‌شود.
اکثر واژگان عربی مانند انگلیسی، ریشه‌ای ایرانی دارند. البته برای اظهار نظر درباره اینکه چه واژگانی عربی هست یا نیست، بهتر است نخست کتاب "واژگان فارسی عربی شده" از السید ادی شیر و نیز آثار کسانی چون زنده‌یاد آذرتاش آذرنوش مطالعه گردد.
به قول دکتر محمدعلی سجادیه، امروز برخی جوانان راه افتاده‌اند و می‌خواهند واژگان ایرانی را به فارسی ترجمه کنند!
به راستی، زیباتر، شیواتر، برازنده‌تر، گویاتر و دلنشین‌تر از زبان فارسی نداریم.
به صفحه تلگرام ما بپیوندید، تاربرگ تاریخ میانه:
