فرانسوی‌ها و غارت آپادانای شوش

آپادانا نام باستانی بناهایی است متشکل از تالارهایی با ستون‌های متعدد است. در سال ۱۸۴۹ کاوش‌ها و حفاری‌های متعددی بر آثار باقیمانده از شهر شوش شروع شد که آثار شگفت‌انگیز و ارزشمندی از قرون مختلف ایران از جمله هخامنشیان، ساسانیان، ایلامیان، دوران اسلامی و حتی به اعتقاد برخی، دوران قبل از تاریخ نیز توسط کاوشگران کشف و ضبط شد.

به نظر می‌رسد پس از کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته توسط گروهی از باستان‌شناسان فرانسوی به سرپرستی مارسل دیولافوا، این مجموعه در سال ۱۸۸۰ میلادی کشف شد. متاسفانه در پی کشف این کاخ توسط باستان‌شناسان فرانسوی، ستون‌ها و سرستون‌های کاخ به وسیلۀ ارّه بریده و به کشور فرانسه انتقال داده شد. این درحالی است که تنها چند زیرستون در این منطقه باقی مانده و اکثر اشیا کشف شده، به موزۀ لوور منتقل شده است.

مادام ژان دیولافوا همسر مارسل اوگوست دیولافوا (۱۸۴۳ـ ۱۹۲۰)، مهندس راه و ساختمان فرانسوی بود و به همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش‌های باستان‌شناسی سه بار به ایران سفر کردند.

ژان دیولافوا در کتاب خاطراتش دربارۀ کاخ آپادانای شوش می‌گوید:

«دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده است با تاسف تماشا می‌کردم. نزدیک دوازده هزار کیلو وزن دارد. تکان دادن چنین تودۀ عظیمی ناممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضربه‌های وحشیانه به او زدم. سرستون در نتیجۀ ضربه‌های پتک مانند میوۀ رسیده از هم شکافت».

معماران فرانسوی در سال ۱۸۴۴  میلادی دوباره پس از ۴ سال به ایران سفر کردند و بدون در نظر گرفتن مفاد قرارداد با دولت ایران و با توسل به روش‌های غیرقانونی، اشیاء مکشوفه و حتی اجزاء معماری را که جابجایی آن‌ها به صراحت در توافقنامه ایران منع شده بود، به لوور پاریس منتقل کردند. دربار قاجار که متوجه عهدشکنی دیولافوا شده بود، رسماً در این مورد به دولت فرانسه اعتراض کرد، اما دولت فرانسه این اعتراض را جدی تلقی نکرد و فقط برای رفع کدورت از شاه ایران دعوت کرد تا برای بازدید از نمایشگاه اشیاء مکشوفه در شوش به فرانسه سفر کند.

شاه از نمایشگاه اشیاء شوش در پاریس بازدید کرد و تحت تأثیر قرار گرفت و سرانجام از اعتراض خود صرف‌نظر کرد و مقدمات کار برای انعقاد قرارداد جدیدی درباره کاوش‌های فرانسویان در شوش فراهم آمد.