مغزهای فراری یا سرمایه‌های ایرانی؟

دستاوردها و موفقیت‌های باارزش دانشگران و پژوهشگران ایرانی مقیم خارج در عرصۀ فناوری‌های نوین ازجمله هوافضا، زیست‌فناوری و پزشکی، فناوری هسته‌ای، نانوفناوری و... در سطح جهان، به راستی ستودنی است.

دانشگران ایرانی مقیم خارج طی یک سال اخیر توفیقات علمی فراوانی داشتند که بارها و بارها نام‌های آشنای ایرانی را در صدر اخبار علمی رسانه‌های غربی قرار داده‌اند.

مروری گذرا می‌کنیم بر منتخبی از دستاوردهای پرشمار پژوهشگران ایرانی مقیم خارج که بازتاب گسترده‌ای در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها و پایگاه‌های علمی جهان داشته‌اند.

پیوند زیر را ببینید:

http://s5.picofile.com/file/8109282826.pps.html

ساخت نمایشگر تاشوی دوطرفه با قابلیت تغییر شکل و اندازه:

همگام با پیشرفت فناوری‌های تعاملی جهان، دانشمند ایرانی دانشگاه فنی «دارمشتات» آلمان و همکارش موفق به ساخت یک صفحۀ نمایش تاشو شدند.

دستاورد «دکتر محمدرضا خلیل بیگی» و «دکتر اشتایمل»، موسوم به «من را تا کنید» شامل یک صفحۀ لمسی دوطرفۀ تاشو است که نمایی شبیه به یک کتاب دارد. این دستگاه با هدف کمک به افرادی که همیشه با اطلاعات در ارتباطند، ساخته شده تا بتوانند به راحتی به اطلاعات دسترسی داشته و به کارهای مرتبط با آن بپردازند. این صفحۀ تاشو قادر به ارائه امکانات تعاملی برای نوشتن و همچنین نمایش‌های تصویری و طراحی است.

گوش کردن به صدای مغز افراد ناشنوا:

گروهی از دانشمندان عصب‌شناسی دانشگاه های برکلی و جان هاپکینز که پژوهشگری ایرانی نیز عضو آن بود، موفق به رمزگشایی فعالیت الکتریکی لوب تمپورال مغز در زمان شنیدن صدا توسط انسان شده‌اند که در آینده ممکن است به شنیدن صدای مغزی انسان‌های ناتوان از صحبت منجر شود.

نیما مسگرانی، پژوهشگر پسادکتری دانشگاه برکلی و همکارانش موفق شدند، بر اساس ارتباط میان صوت و فعالیت مغزی، کلمات شنیده شده را از فعالیت لوب تمپورال پیش‌بینی کنند. بازسازی گفتگوهای تصویری از فعالیت‌های مغزی، به ویژه در درمان بیمارانی که ساز و کار سخنگویی خود را در اثر سکته یا بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک از دست داده‌اند، بسیار حائز اهمیت است.

ارتقای حسگرهای گرافنی:

پژوهشگر ایرانی دانشگاه ایلینویز و همکارانش دریافته‌اند افزایش نقص‌های ساختاری در گرافن می‌تواند عملکرد آن را به عنوان یک حسگر شیمیایی بهبود بخشد.

هدف «امین صالحی خوجین» و دو همکارش، درک عوامل محدودکننده حساسیت رزیستورهای شیمیایی گرافنی دوترمینالی ساده و مطالعۀ این امر در ابزارهای ارزانی بوده که توسط رسوب‌دهی شیمیایی بخار ساخته می‌شوند. نتایج این پژوهش می‌تواند در تولید حسگرهای گازی ارزان برای کاربردهای مختلف همچون تولید انرژی، سامانه‌های امنیتی و تشخیص پزشکی به کار رود.

هدایت صندلی چرخدار با نوک زبان:

پژوهشگر ایرانی، دست به ساخت یک دستگاه بیسیم و قابل پوشش زده که به مبتلایان به جراحت‌های ستون مهره-ها کمک می‌کند بدون کمک دیگران به هدایت ویلچر برقی خود با زبان بپردازند.

سامانۀ رانش با زبان «میثم قوانلو»، دانشیار موسسۀ فناوری جورجیا که شبیه به یک نگهدارندۀ دندانی دارای حسگر است، با یک مغناطیس روی زبان نگهداشته شده و کاربران خود را به مرحلۀ جدید از استقلال، چه در ارتباط و در حمل و نقل هدایت می‌کند. در نسخۀ اخیر، برخلاف نسخه‌های پیشین، با انتقال حسگرها به درون دهان، این مشکل رفع شده و سامانۀ رانش با زبان، با پایداری مکانیکی و سهولت چشمگیر حاصل شده است.

دستیابی به خواص جدیدی از پیزو الکتریک برای ساخت نانومواد:

پژوهشگر ایرانی دانشگاه نورث وسترن و همکارانش، خواص پیزوالکتریک جدیدی برای ناتوسیم نیترید گالیم یافته‌اند که می‌تواند در ساخت نانو ادوات مورد استفاده قرار گیرد.

نتایج پژوهش «مجید میناری» و همکارانش در دانشکدۀ مهندسی «مک کرومیک» دانشگاه نورث وسترن بسیار مورد توجه قرار گرفته، به ویژه اینکه اخیرا ثابت شده که از نیمه‌هادی‌های نیترید گالیم می‌توان در ساخت نسل جدید نانوژنراتورها استفاده کرد که قادرند انرژی مکانیکی مانند حرکت زیست مکانیکی را به جریان الکتریسیته تبدیل کنند. نیترید گالیم در عناصر اپتوالکتریک نظیر لیزرهای آبی و در نتیجه در دیسک‌های بلوری و دیودهای نشر نور (LED) به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نانودینامیت، انقلابی در تولید انرژی:

استاد ایرانی دانشگاه RMIT استرالیا موفق به ارائه دستاوردی جدید در حوزۀ ذخیره انرژی و تولید نیرو شده که در آن میزان انرژی تولیدی به نسبت اندازۀ منبع، سه تا چهار برابر بهترین باتری‌های لیتیوم یون کنونی است.

دکتر کوروش کلانترزاده، دانشیار دانشکده مهندسی برق و رایانه RMIT با همکاری مایکل استرانو از گروه پژوهشی نانوفناوری موسسه فناروی ماساچوست با اندازه‌گیری شتاب یک واکنش شیمیایی درون یک نانولوله دریافتند این واکنش منجر به تولید نیرو می‌شود. پژوهش‌های آن‌ها با عنوان «نانودینامیت: نانو لوله‌های پوشیده شده از سوخت با توانایی ارائه نیرو در کوچکترین سامانه‌ها» در مجلۀ IEEE Spectrum منتشر شده است.

حذف کم‌خطر کیست گردن با شیوۀ ابداعی:

جراح جوان ایرانی موفق به ابداع شیوۀ جدید حذف کیست مجرای تیروگلوس با حداقل تهاجم، شده که یک جراحی با حداقل آسیب را به بیماران عرضه می‌کند.

دکتر بابک لاریان رئیس مرکز جراحی پیشرفتۀ سر و گردن «بورلی هیلز» کالیفرنیا که در زمینۀ شیوه‌های جراحی غیرتهاجمی و درمانی بیماری‌های ناحیۀ سر و گردن از جمله جراحی تیروئید کتومی با حداقل تهاجم، جراحی غیرتهاجمی حذف غدد پاراتیروئید و جراحی غیرتهاجمی پاروتید کتومی تخصص دارد. در شیوۀ جدید موفق به حذف کیست مجرای تیورگلوس به شکل سرپایی شد. کیست تیروگلوس، شایع‌ترین تودۀ مادرزادی گردن در کودکان است.

ساخت ابرچسب زیستی با الهام از باکتری:

پژوهشگر ایرانی دانشگاه آکسفورد و همکارش با الهام از عملکرد باکتری عامل بیماری «خوره» موفق به ساخت نوعی چسب قدرتمند شدند که قادر به چسباندن مولکول‌ها به شکلی جدانشدنی به یکدیگر بوده و چشم‌انداز جالبی را برای فناوری زیستی و نانوفناوری پیش رو دارد.

بیژن ذاکری با همراهی دکتر «مارک هوارث» از دپارتمان (بخش) بیوشیمی دانشگاه آکسفورد با الهام از شیوۀ اتصال باکتری Streptococcus Pyogenes به سلول‌های انسانی با استفاده از پروتئین خود دست به ساخت این چسب زده-اند. در این شیوه، مولکول‌ها بدون نیاز به شیوه‌های مورد استفاده در اتصال مولکول‌های زیستی به هم متصل می‌شوند.

ایرانی بی‌سر و صدایی که هوشمندی را به تلفن‌های همراه افزود:

میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بدون آنکه خبر داشته باشند، هر روز از فناوری‌هایی استفاده می‌کنند که طراح و خالق آن حسین یسایی، یک ایرانی مقیم لندن است. نام وی و شرکت تحت مدیریت او «ایمجینیشن تکنولوجیز» را هیچگاه روی وسایل ارتباطی جدید، روی تابلوهای تبلیغاتی و یا در کنار نام‌های معروفی مثل اپل و گوگل نمی‌بینیم.

چهرۀ حسین یسایی همچون سایر نام‌آوران عرصۀ فناوری ارتباطی مثلا مارک زاکربرگ بنیانگذار فیس‌بوک و یا استیو جابز از موسسان و مدیران اپل، شناخته شده نیست. با این همه، هر کسی که از تلفن‌های آیفون و یا انواع دیگر همراه‌های هوشمند استفاده می‌کند، به این ایرانی پنجاه و پنج ساله مدیون است.

در گزارش تازه‌ای از روزنامۀ بریتانیایی «دیلی‌میل» آمده است که بخش اعظم فناوری‌های پیچیده‌ای که اکثر تلفن‌های هوشمند از آن استفاده می‌کنند، از گرافیک آن گرفته تا سیستم عامل، همه محصول شرکتی هستند که حسین یسایی آن را مدیریت می‌کند.

خود او می‌گوید: «در حقیقت ما عنصر هوشمندی را به این تلفن‌های همراه می‌دهیم. قبل از نوآوری و فناوری‌های محصول شرکت ما هیچ تلفن هوشمندی وجود نداشت.»

او وقتی کار برای این شرکت را شروع کرد که در آن زمان این شرکت «ویدئو لوجیک» نام داشت، و با حدود ۴۰ کارمند برخی از فناوری‌های به کار رفته در سامانۀ «ام اس داس» مایکروسافت را تولید می‌کرد. اما پس از حدود ۲۰ سال، شرکت تحت مدیریت وی در دوازده کشور مختلف جهان بیش از 1100 کارمند دارد. مشتریان این شرکت نام‌های بزرگ عرصۀ فناوری ارتباطی مثل اپل، گوگل، مایکروسافت، سامسونگ، اینتل، سونی و ال‌جی هستند. فهرست مشتریان این شرکت آنقدر گسترده است که آقای یسایی برای پرهیز از رنجاندن رقبای آن‌ها، ترجیح می‌دهد که از همۀ آن‌ها نام نبرد.

حسین یسایی متولد و بزرگ شدۀ ایران است. نخستین تماس او با فناوری در چهار سالگی صورت گرفت. وی می‌گوید: «یادم هست که در چهار سالگی برای سردرآوردن از نحوۀ کار یک رادیوی بزرگ، انگشت خود را درون آن بردم و برق مرا گرفت. از آن زمان علاقۀ من به فناوری‌های جدید و رایانه ادامه یافته‌است.»

او در سال ۱۹۷۶ برای تحصیلات عالی به بریتانیا رفته و دورۀ پیش‌دانشگاهی را که معمولا دو سال طول می‌کشد، ظرف چند ماه با موفقیت طی کرد و تحصیلات خود را در رشتۀ علوم رایانه در دانشگاه «ناتینگهام» به پایان برد. حسین یسایی تاکید می‌کند که مهمترین عامل برای رشد فناوری‌های نوین در هر کشوری، آموزش نوجوانان و ایجاد زمینه‌های لازم برای رشد استعدادها، آفرینندگی و خلاقیت جوانان است.

مخترع نخستین قلب مصنوعی داخل بدن انسان:

پروفسور توفیق موسیوند

http://lifeboat.com/ex/bios.tofy.mussivand

چوپان نوجوانی که قلب مصنوعی را اختراع کرد

برای پسربچه‌ای که تا چهارده‌سالگی چوپانی می‌کرده و حتی پس از مهاجرت نیز شب‌ها را به ظرف شستن می‌گذرانده، چه سرنوشتی را پیش‌بینی می‌کنید؟

خیلی بعید است که او را یکی از برترین مخترعین و جراحان قلب جهان تصور کنید. پروفسور توفیق موسیوند که در خارج از ایران Tofy Mussivand نامیده می‌شود، در روستای ورکانۀ استان همدان چشم به جهان گشود. او که در دوران کودکی و نوجوانی مجبور به چوپانی بود، شب‌های تابستان که روی پشت‌بام دراز می‌کشید، مدت‌ها به آسمان و ستارگانی که به او چشمک می‌زدند خیره می‌شد، به دلایل آفرینش جهان فکر می‌کرد و از خود می‌پرسید: «هدف و منظور از خلقت این نقاط نورانی و زیبا چیست؟ من چه کسی هستم و در کجای این جهان بزرگ ایستاده‌ام؟».

اینکه چنین پرسش‌هایی از ذهن یک کودک چوپان بگذرد، به‌ نظر عجیب می‌رسد. اما دکتر موسیوند از همان کودکی نیز مشتاق خواندن و یادگیری چیزهای تازه بود و همین ویژگی به او کمک کرد که از محیط روستا خارج شده و ابتدا به دانشگاه تهران و سپس با بورسیه‌ای که به دست آورد، به دانشگاه آلبرتای کانادا برسد.

البته او کسی نیست که گذشتۀ خود را انکار کرده یا از آن احساس پشیمانی کند. به همین دلیل وقتی برای همایش بین‌المللی بوعلی‌سینا پس از 37 سال به ایران سفر می‌کند، چنین می‌گوید: «آمده‌ام تا سرى به زادگاهم، ورکانه، بزنم و گلۀ گوسفندها را ببینم و به آسمان صاف و پرستاره خیره بشوم و یکبار دیگر به سال‌هاى دوران کودکى‌ام بازگردم و آن نقطۀ عزیمتى را بیابم که هرگز فراموشش نکرده و نمى‌کنم. راستش من با یاد کودکى آرامش پیدا مى‌کنم. آنجا هم همیشه دنبال خاطراتى بوده‌ام که در جهان مدرن و پیچیده به من آرامش بدهد، که آن‌ها را در چوپانى و همان شب‌هاى مهتابى مى‌یافتم. چوپانى، انسان را به اصل خود و خدا و طبیعت نزدیک مى‌کند».

او سال‌های ابتدایی در کانادا را به یادگیری زبان، تحصیل در طول روز و کار طاقت‌فرسا در شب به عنوان یک ظرفشو گذراند تا توانست در رشته‌های مدیریت و مهندسی مکانیک دانش‌آموخته شود. سپس با خانمی کانادایی به نام دیکسی لی ازدواج کرد.

در دهۀ 1970، سمت‌های متعددی را به عنوان یک مهندس بر عهده داشت تا زیربنای یک آلبرتای جدید را پی‌ریزی کند. پس از نقل مکان با همسر و دو پسرش به کلیولند در اوهایو بود که دوباره پرسش‌های مربوط به رمز و راز جهان به سراغش آمده و او را به بازگشت به دانشگاه و تحصیل علوم پزشکی در دانشگاه آکرون و کالج پزشکی شمال‌ شرقی دانشگاه اوهایو مشتاق کرد. در این زمان بود که تلفیق علوم مهندسی و پزشکی به او کمک کرد تا به دانش نوینی در زمینۀ اعضای مصنوعی دست یافته و بتواند پس از مدتی قلب مصنوعی انسان را اختراع کند.

بعد از سه سال کار در درمانگاه کلیولند، دکتر ویلبرت کئون از انستیتو قلب اوتاوا از او درخواست کرد تا سرپرستی گروه قلب مصنوعی انستیتو را برعهده بگیرد. آنجا بود که چوپان سابق توانست فناوری قلب مصنوعی خود را گسترش داده و آن را به استانداردی برای آینده تبدیل کند.

از آن به بعد بود که شهرت وی عالمگیر شد و ریاست بسیاری از هیئت‌های علمی و تخصصی و سمت استادی رشته‌های جراحی و مهندسی در دانشگاه‌های اوتاوا و کارلتون را برعهده گرفت. فعالیت‌های پژوهشی او باعث به وجود آمدن سالی 1000 شغل در کانادا و سرریز شدن بیش از 200 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در طی ده سال شده است.

دکتر موسیوند اختراعات بسیاری را به ثبت رسانده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از،

قلب مصنوعی کنترل از راه دور که پس از قرار گرفتن در بدن بیمار می‌توان از طریق ماهواره، اینترنت و تلفن از وضعیت آن و همچنین وضعیت سلامت بیمار آگاه شد و امکان ارسال برق به آن بدون ایجاد سوراخی در بدن، از طریق سیستم الکترومغناطیسی فراهم است. هم‌چنین ثبت اطلاعات ژنتیکی به وسیلۀ استفاده از اثر انگشت بدون نیاز به خونگیری و تنها از طریق انگشت‌نگاری و ساخت زیرپیراهنی که می‌تواند فشار خون و کارکرد قلب را در کسانی که قلبشان خوب کار نمی‌کند، کنترل کند از دیگر اختراعات این دانشمند ایرانی است.

از تمامی این افتخارات و اختراعات که بگذریم، داستان زیباترین هدیه‌ای که پرفسور موسیوند دریافت کرده نیز بسیار خواندنی است. او این داستان را چنین نقل می‌کند:

«طبق قوانین مرسوم کانادا هدیه دادن به پزشکان و هدیه گرفتن از آن‌ها ممنوع است. یک روز دیدم شخصى از شبکه‌ای کانادایی به دفتر کارم در بیمارستان اوتاوا آمد و بسته‌اى را جلوى من گذاشت که از گرفتنش امتناع کردم. آن شخص خیلى اصرار داشت و همین باعث شد که بسته را باز کنم. هفت حلقه فیلم از همدان و زادگاهم روستاى ورکانه بود که خودشان تهیه کرده بودند. گریه‌ام گرفت و به این فکر کردم که چطور براى یک شبکۀ کانادایى این قدر زادگاه من و آن خانۀ محقر سنگى اهمیت داشته که هزاران کیلومتر را طى کنند و از آن فیلم بسازند. آن‌ها این کار را کرده بودند که بدانند واقعا من یک چوپان در دره‌هاى کوه الوند بوده‌ام و این به جرات مهم‌ترین هدیۀ زندگى من بود».

دکتر موسیوند رسالت خود را چنین شرح می‌دهد و چه خوب بود که تمامی دانشمندان و پزشکان چنین رسالتی را بر دوش خود نیز می‌دیدند:

«برای من آنچه مهم است خدمت به بشر است، نه تنها به مردم کشورم، بلکه به مردم همۀ جهان. در واقع جز این نیز نباید باشد، رسالت من به عنوان یک پزشک، کمک به بیماران، آموزش و پرورش پزشکان دیگر، و ابداعات و اکتشافاتی است که بتواند به نوعی به بشر کمک کند».